Tôi tên Mai, năm nay đã làm dâu nhà họ Lâm được ba năm. Nhà chồng chỉ có một con trai là chồng tôi, nên từ khi cưới nhau, vợ chồng tôi sống chung với mẹ. Trên anh có hai chị gái: chị Hà và chị Hương, cả hai đều lấy chồng gần đó, nhưng tính tình thì… tôi chẳng ưa nổi ai. Bởi mỗi lần họ về nhà mẹ đẻ, tôi lại trở thành người phục vụ không công.
Hễ hai chị về là mẹ chồng vui ra mặt. Họ mang về vài cân hoa quả hoặc dúi cho mẹ 200–300 nghìn, rồi lên nhà ngồi vắt chân tám chuyện. Trong khi đó, mẹ lại gọi tôi: “Mai, xuống chợ mua ít tôm cá về mẹ làm bữa ngon tiếp hai chị.”. Nhưng thực ra, người làm là tôi. Cơm nước xong, hai chị xuống ngồi ăn, rồi lại lên nhà ăn tráng miệng. Một cái bát họ cũng không động vào.
Đến ngày giỗ bố chồng, tình hình còn tệ hơn. Năm nào cũng vậy: tôi thức từ 4 giờ sáng, tự lo 5 mâm cỗ. Hai chị dặn “về sớm phụ em” nhưng thường đến sát giờ cúng mới đủng đỉnh bước vào nhà, vừa cười vừa than:
– “Kẹt xe quá!”
– “Con nhỏ khóc nên không đi được sớm.”
Nhưng cỗ thì vẫn phải tôi làm một mình. Và trớ trêu thay: Nấu xong thì bị chê. Ít món thì nói keo. Nhiều món thì bảo lãng phí. Mặn thì nhăn mặt. Nhạt thì im lặng nhưng gắp sang đĩa khác.
Tôi nhìn mà nghẹn. Làm dâu mới ba năm, tôi lựa chọn nhịn cho yên cửa yên nhà. Nhưng hôm giỗ năm nay… mọi chuyện đã thay đổi.
4 rưỡi sáng, mẹ chồng gọi: “Mai ơi dậy. Hôm nay giỗ ba, phải đi chợ sớm.”. Tôi mắt nhắm mắt mở đi chợ, về nhà vừa rửa vừa thái, vừa nấu vừa lau. Đến 10 giờ, 5 mâm cỗ gần hoàn tất. Tôi đem một mâm lên để chồng và mẹ thắp hương.
Vừa xuống bếp được một lúc thì hai chị mới bước vào nhà. Tươi cười. Thơm phức. Không hề áy náy. Chị Hà dúi vào tay tôi 200 nghìn. Chị Hương dúi 300 nghìn. Cả hai đồng thanh: “Cho em phụ giỗ ba nha!”
Rồi quay lưng… đi thẳng lên nhà ngồi tám chuyện. Tôi cầm tờ tiền trong tay, cảm giác lạnh ngắt. Không phải vì số tiền ít — mà vì cái thái độ xem việc giỗ cha như chuyện rẽ qua gửi tiền rồi… xong trách nhiệm. Tôi quay vào bếp, tiếp tục chặt gà, xào rau. Mồ hôi bết vào thái dương.
Một lúc sau, Khôi từ phòng thờ bước xuống. Anh nhìn quanh không thấy bóng dáng ai ngoài tôi. Mắt anh tối lại: “Mai, em nghỉ đi.” Tôi còn chưa hiểu chuyện gì thì Khôi đã bước nhanh ra giữa nhà. Giọng chồng tôi vang lên rành rọt, rõ từng chữ:
— “Hai chị, hôm nay giỗ bố. Hai chị định về ngồi nói chuyện như khách vậy hả? 500 nghìn là tiền cúng bố hay tiền thuê người làm cỗ?”
Cả gian nhà im bặt. Hai chị đang cười giòn tan, chợt khựng lại, mặt tái xanh. Chị Hà lắp bắp:
– “Khôi… chú nói gì kỳ vậy? Giỗ bố chung mà. Mai làm dâu thì nó lo chứ.”
Chị Hương phụ họa: “Bọn chị có gửi tiền mà.”
Chồng tôi cười lạnh — nụ cười mà tôi rất hiếm khi thấy: “Phụ? 250 nghìn một người mà gọi là phụ? Hai chị nghĩ làm 5 mâm cỗ, hoa, trái, thịt, cá… 500 nghìn đủ à? Hay là đủ để mua lòng tự trọng của em dâu?”
Hai chị cúi đầu. Anh nói tiếp, từng câu như dao cứa: “Ba mất đã 5 năm. Năm nào Mai cũng tự làm cỗ. Các chị hứa về sớm mà chẳng bao giờ giữ lời. Đến ăn thì nhanh, đến giúp thì không thấy mặt.”
Chị cả ấp úng: “Thì… chị bận con…”. Khôi nhìn thẳng: “Năm ngoái chị cũng bận, năm kia cũng bận, năm trước nữa cũng bận. Chỉ có vợ em là… rảnh. Rảnh để làm không công. Rảnh để bị chê bai. Rảnh để chịu đựng.”
Không ai dám ho he. Không khí nặng như chì. Khôi quay sang mẹ, giọng mềm lại: “Con xin lỗi vì nói lớn. Nhưng con không thể để vợ con bị coi thường mãi. Từ nay, giỗ bố, ai thật lòng thì về cùng làm. Không thật lòng… thì thôi. Bố không cần mâm cao cỗ đầy, bố chỉ cần con cháu thương nhau.”
Anh quay xuống bếp, kéo tay tôi: “Mai, em nghỉ. Để anh làm cùng. Nhà này là nhà của mình, giỗ bố mình, không phải buổi tiệc để ai muốn thì về ngồi chỉ trỏ.” Tôi nghẹn, nước mắt rơi không kìm được.
Hai chị bối rối đứng dậy, lí nhí: “Thôi… để bọn chị xuống phụ.”. Lần đầu tiên sau 3 năm, tôi thấy họ vào bếp cắt rau, rửa bát, sắp mâm — lúng túng nhưng thật lòng. Trưa hôm ấy, mâm cơm giỗ không có tiếng chê bai nào. Ai cũng trầm lặng, như đang tự soi lại mình.
Khôi đứng trước bàn thờ, khấn nhỏ: “Bố ơi, con không giỏi, nhưng con hứa sẽ bảo vệ gia đình của con, để Mai không bao giờ phải tủi thân trong chính ngôi nhà này.”
Tôi nhìn anh, trái tim thắt lại. Trong khói hương dịu nhẹ, tôi cảm nhận rất rõ: Mình không chỉ có một người chồng — mà có một người biết đứng ra vì mình. Và đó chính là cách ngày giỗ… trở thành ngày ấm áp nhất từ khi tôi bước chân vào nhà này.
